Η ποδηλασία πίστας (track cycling) είναι ένα από τα μεγαλύτερα events στους Ολυμπιακούς (και όχι μόνον) αγώνες με τους ποδηλάτες να πηγαίνουν… all out προσπαθώντας να περάσουν πρώτοι τη γραμμή τερματισμού. Είναι όμως τα πράγματα τόσο απλά όσο ίσως δείχνουν από την τηλεόραση;
Για αρχή ας δούμε τη Manon Lloyd (GCN) να μας εξηγεί τι είναι η ποδηλασία πίστας στο video που ακολοθεί πριν αναλύσουμε ένα προς ένα όλα τα διαφορετικά αγωνίσματα.
Τι είδους ποδήλατα χρησιμοποιούνται στην ποδηλασία πίστας;
Τα ποδήλατα πίστας είναι ποδήλατα βελτιστοποιημένα για αγώνες σε ποδηλατοδρόμιο (velodrome) ή σε υπαίθρια πίστα. Σε αντίθεση με τα ποδήλατα δρόμου, το ποδήλατο πίστας είναι ένα fixed-gear και χωρίς ελεύθερο ή φρένα, ποδήλατο. Προορίζονται για οδήγηση σε ομαλές διαδρομές, τα ελαστικά τους είναι στενά και φουσκωμένα σε υψηλή πίεση μειώνοντας την αντίσταση κύλισης. Επιπλέον, τα ποδήλατα πρέπει να συμμορφώνονται με τους UCI Equipment Regulations.
Τα track cycling events χωρίζονται σε 2 μεγάλες κατηγορίες – τα spint events και τα enduance events. Κάθε αγώνισμα χρησιμοποιεί διαφορετικό συνδυασμό ομαδικής συνεργασίας, τεχνικής, ταχύτητας και στρατηγικής.
Ας τα δούμε αναλυτικά.
Track Cycling Sprint Events
Sprint (ολυμπιακό αγώνισμα)
Πρόκειται για μια σειρά αγώνων μεταξύ δύο αναβατών, των οποίων σκοπός είναι να περάσουν τον αντίπαλό τους και να τερματίσουν πρώτοι. Όποιος συγκεντρώσει πρώτος 3 νίκες, είναι και ο τελικός νικητής. Οι κορυφαίοι 16 αναβάτες προάγονται στη φάση νοκ-άουτ όπου γίνεται ένας αγώνας χρονομέτρου 200 μέτρων.
Team Sprint (ολυμπιακό αγώνισμα)
Γνωστό παλαιότερα και ως το Ολυμπιακό Sprint. Η κάθε ομάδα αποτελείται από 3 αναβάτες και ο αγώνας ολοκληρώνεται έπειτα από 3 γύρους.
Ο πρώτος αναβάτης αναλαμβάνει να αναπτύξει ταχύτητα για του συναθλητές του και θα πρέπει να σταματήσει την προσπάθεια, 15 μέτρα πριν ή μετά την γραμμή του τερματισμού του πρώτου γύρου. Έπειτα αναλαμβάνει να διατηρήσει την ταχύτητα ο δεύτερος αναβάτης – θα πρέπει και αυτός με την σειρά του να αποχωρήσει μετά την ολοκλήρωση του 2ου γύρου. Ο 3ος αναβάτης είναι και αυτός που τερματίζει τον αγώνα.
Όποιας ομάδας ο 3ος αναβάτης περάσει πρώτος τη γραμμή του τερματισμού, είναι και η νικήτρια ομάδα. Επιτρέπεται μόνο μια λανθασμένη εκκίνηση για κάθε ομάδα, με τη 2η λανθασμένη να δίνει τη νίκη στην αντίπαλη ομάδα.
Keirin (ολυμπιακό αγώνισμα)
Στο Keirin, έως και επτά αναβάτες διαγωνίζονται σε έναν αγώνα έξι γύρων. Ένα μηχανοκίνητο μέσο (σαν ηλεκτρικό μοτοποδήλατο) ονόματι “Derny” δίνει το ρυθμό στους αναβάτες για τους πρώτους τρεις γύρους, αυξάνοντας σταδιακά την ταχύτητα του καθώς οι ποδηλάτες προσπαθούν να πλασαριστούν όσο καλύτερα μπορούν πίσω από αυτό.
Με την αποχώρηση του Derny, οι αναβάτες πραγματοποιούν spint για τους υπόλοιπους 3 γύρους με τη νίκη να παίρνει αυτός που φυσικά θα περάσει πρώτος τη γραμμή του τερματισμού
Το Keirin πρωτοπαρουσιάστηκε στην Ιαπωνία γύρω στο 1948 για σκοπούς τζόγου και έγινε επίσημο αγώνισμα στους Ολυμπιακούς Αγώνες του 2000 στο Σίδνεϊ της Αυστραλίας.
Kilometre Time Trial (Άνδρες) / 500m Time Trial (Γυναίκες)
Το χιλιόμετρο ανδρών και τα 500 μέτρα γυναικών είναι ατομικές χρονομετρήσεις σπριντ, από σταθερή εκκίνηση. Ο διαγωνιζόμενος με τον ταχύτερο χρόνο είναι ο νικητής. Το αγώνισμα αυτό δεν αποτελεί μέρος του Ολυμπιακού προγράμματος.
Track Cycling Endurance Events
Individual (Ατομικό) Pursuit
Οι άνδρες διαγωνίζονται στα 4Km και οι γυναίκες στα 3Km. Στο στάδιο των προκριματικών κάθε αναβάτης καλύπτει μόνος του την απόσταση καταγράφοντας το χρόνο του. Οι πιο γρήγοροι προκρίνονται και συμμετέχουν σε νοκ-άουτ αγώνες για τα μετάλλια, ξεκινώντας από αντίθετες πλευρές της πίστας.
Οι δυο πιο γρήγοροι αναβάτες ανταγωνίζονται για το χρυσό, ενώ ο 3ος και 4ος γρήγοροι για το χάλκινο. Αν κάποιος φτάσει τον αντίπαλό του, τότε γίνεται αυτόματα νικητής – σε διαφορετική περίπτωση, νικητής βγαίνει αυτός που σημειώνει τον καλύτερο χρόνο.
Team (Ομαδικό) Pursuit (ολυμπιακό αγώνισμα)
Στην ομαδική καταδίωξη, οι δύο ομάδες των τεσσάρων αναβατών που ξεκινούν σε αντίθετες πλευρές της πίστας, αγωνίζονται μεταξύ τους για την ολοκλήρωση των 4χλμ που διαρκεί ο αγώνας. Οι αναβάτες ακολουθούν ο ένας τον άλλον σε κλειστή διάταξη, με όλους τους αναβάτες να εναλλάσονται στην κορυφή αυτής. Όταν ο μπροστινός αναβάτης ολοκληρώσει τη στροφή του, αποχωρεί από το μπροστινό μέρος, και κινείται προς το πάνω μέρος της πίστας μέχρι, στη συνέχεια, να επανέλεθει στο πίσω μέρος της διάταξης.
Ο χρόνος της ομάδας λαμβάνεται από τον τρίτο αναβάτη που διασχίζει τη γραμμή τερματισμού. Αν μία ομάδα πιάσει την άλλη τότε ο αγώνας τερματίζεται άμεσα με νίκη της ομάδας αυτής.
Points Race (Αγώνας Πόντων)
Πρόκειται για έναν αγώνα με μαζική εκκίνηση των αθλητών. Η προκριματική φάση είναι μεγαλύτερη των 15 χιλιομέτρων, ενώ η τελική φάση βρίσκεται συνήθως μεταξύ 30-40 χιλιομέτρων.
Κάθε 10 γύρους πραγματοποιούνται ενδιάμεσα sprint με 5, 3, 2 και 1 πόντο στους 4 πρώτους κάθε sprint. Αν κάποιος αναβάτης “ρίξει” γύρο στους υπόλοιπους, κερδίζει 20 πόντους και φυσικά νικητής στο τέλος είναι αυτός που έχει συγκεντρώσει τους περισσότερους πόντους.
Το sprint τερματισμού προσμετράται στους πόντους, μόνο αν υπάρχει ισοπαλία πόντων μεταξύ των αναβατών. Στοιχεία απαραίτητα για τους αναβάτες είναι η ταχύτητα, η αυτοσυγκέντρωση, η αντοχή και η καλή τακτική.
Στο Παγκόσμιο Πρωτάθλημα UCI η απόσταση είναι 40 χλμ για άνδρες και 25 χλμ για γυναίκες.
Ο αγώνας πόντων χρησιμοποιείται στο Ολυμπιακό Omnium, αλλά δεν υπάρχει μεμονωμένος αγώνας πόντων στο Ολυμπιακό πρόγραμμα.
Madison
Πρόκειται για τον πλέον περίπλοκο αλλά ταυτόχρονα και το πιο καθηλωτικό αγώνισμα της ποδηλασίας πίστας. Πήρε το όνομα του από το Madison Square Garden της Νέας Υόρκης, όπου και πρωτοπαρουσιάστηκε στο κοινό.
Ουσιαστικά πρόκειται για ένα μεγαλύτερης διάρκειας αγώνα πόντων στον οποίο ομάδες δύο αναβατών αγωνίζονται για να συγκεντρώσουν πόντους στα ενδιάμεσα sprints τα οποία γίνονται κάθε 20 γύρους. 5, 3, 2 και 1 πόντο παίρνουν οι 4 πρώτοι οι οποίοι και μπορούν να “ρίξουν γύρους” κατά τις επιθέσεις τους.
Ένα μέλος της ομάδας συμμετέχει στον αγώνα, ενώ το άλλο μέλος βρίσκεται στην εξωτερική μεριά της πίστας κάνοντας γύρους. Οι αναβάτες αλλάζουν θέσεις για να ξεκουραστούν ή για να μπει στον αγώνα ο πιο δυνατός sprinter, όταν πλησιάζει η στιγμή του sprint.
Για να αλλάξουν θέσεις, οι αναβάτες θα πρέπει να έρθουν σε επαφή, κάτι το οποίο συνήθως συμβαίνει με έναν χαρακτηριστικό τρόπο όπου ο αναβάτης ο οποίος βρίσκεται ήδη μέσα στον αγώνα, πιάνει το χέρι του συναθλητή του και τον “σπρώχνει” μπροστά σαν σφεντόνα ώστε να αναπτύξει ταχύτητα πιο εύκολα.
Νικήτρια είναι όποια ομάδα πραγματοποιήσει τους περισσότερους γύρους, ενώ οι πόντοι μετράνε μόνο σε περίπτωση που δύο ομάδες έχουν ίδιο αριθμό γύρων.
Αγώνας Scratch
Πρώτη φορά ως Παγκόσμιο Κύπελλο και ως Παγκόσμιο Πρωτάθλημα παρουσιάστηκε το 2002 και ενώ παρόλο που δεν είναι Ολυμπιακό άθλημα είναι ένας συναρπαστικός αγώνας μαζικής εκκίνησης.
Αν κανένας αναβάτης δεν “ρίξει γύρο” στους υπόλοιπους, ο νικητής κρίνεται στο sprint τερματισμού. Η απόσταση για τους άντρες είναι 15 χιλιόμετρα, ενώ για τις γυναίκες 10.
Omnium (ολυμπιακό αγώνισμα)
Μετά τους Αγώνες του 2016 στο Ρίο ντε Τζανέιρο, το Omnium ανανεώθηκε και πάλι, με τη νέα μορφή του διαγωνισμού να αποτελείται από τέσσερα αγωνίσματα (scratch, tempo race, elimination και points race) όλα την ίδια ημέρα.
Ο αγώνας tempo είναι μια νέα προσθήκη στο Omnium και φέρει τους αναβάτες να συγκεντρώνουν πόντους κερδίζοντας σπριντ ή κάνοντας γύρους. Με εξαίρεση τους πρώτους πέντε γύρους, τα ενδιάμεσα σπριντ γίνονται κάθε γύρο με τον πρώτο αναβάτη σε κάθε σπριντ να λαμβάνει έναν βαθμό.
Οι αναβάτες μπορούν επίσης να κερδίσουν τέσσερις πόντους για κάθε γύρο της πίστας και οποιοσδήποτε αναβάτης “πιαστεί” από το κύριο πελοτόν πρέπει να εγκαταλείψει αμέσως την πίστα, χάνοντας τους όποιους πόντους μπορεί ναι είχε συγκεντρώσει σε αυτό το αγώνισμα. Η κατάταξή τους καθορίζεται από τον αριθμό των αναβατών που παραμένουν στην πίστα εκείνη τη στιγμή.
- Αγώνας Scratch: 15 χλμ για άνδρες και 10 χλμ για γυναίκες
- Αγώνας Tempo: 7,5km για άνδρες και γυναίκες. Οι αναβάτες συγκεντρώνουν πόντους κερδίζοντας σπριντ ή κάνοντας γύρους.
- Κούρσα αποκλεισμού (elimination): Κάθε δύο γύρους ο τελευταίος αναβάτης που διασχίζει τη γραμμή αποκλείεται μέχρι να μείνει μόνο ο νικητής.
- Αγώνας πόντων: 40 χλμ για άνδρες, 20 χλμ για γυναίκες. Πόντοι που απονέμονται σε ενδιάμεσα σπριντ και με γύρους στην πίστα.
Ο νικητής καθενός από τους τρεις πρώτους αγώνες – scratch, tempo race, elimination – θα ανταμειφθεί με 40 πόντους με τη δεύτερη θέση να λαμβάνει 38 βαθμούς, την τρίτη θέση 36 βαθμούς κ.ο.κ. Ο τελευταίος αγώνας (αγώνας πόντων), είναι αγώνας βαθμών με τους αναβάτες να ξεκινούν με τους βαθμούς που έχουν συγκεντρώσει από τα τρία πρώτα αγωνίσματα. Το σύνολο τους στη συνέχεια θα αυξηθεί ή θα μειωθεί ανάλογα με την απόδοσή τους στον αγώνα πόντων για να αποφασιστεί η τελική κατάταξη.
